Hermann Hesse

Pierwszym tytułem wydanym w naszej kolekcji dzieł wybitnego niemieckiego pisarza, laureata Nagrody Nobla (1946) był Wilk stepowy. Po dłuższej nieobecności na polskim rynku książek Hermanna  Hessego nie sądziliśmy, że jego comeback spotka się z tak ciepłym przyjęciem. W rezultacie zamiast wydania  kilku najbardziej popularnych tytułów – jak planowaliśmy – do tej pory wydaliśmy dwanaście.

Wilk stepowy w Niemczech ukazał się w 1927 roku. Powieść ta stała się od razu przedmiotem gorących sporów wśród czytelników. Chodziło o jej stronę artystyczną, ale jeszcze bardziej o stronę ideową. W połowie utwór ten wygląda jak powieść. Czym jednak uzasadnić obecne w  niej rozszczepienie monologów, co Tomaszowi Mannowi przypominało Ulissesa Jamesa Joyce’a? Albo obecność takiego kuriozum, jak „Traktat o wilku stepowym”, który poddaje analizie stan świadomości współczesnych pisarzowi intelektualistów? Albo – jak pisze w posłowiu wydawca dzieł Hessego –  surrealistyczny panoptykon „teatru magicznego”?

Jednak to, co najbardziej zdumiewało współczesnych i zdumiewa po dziś dzień, to bezprecedensowa wiwisekcja psychiki człowieka, dokonana przez autora znajdującego się na skraju samozniszczenia. Jest to historia pięćdziesięcioletniego mężczyzny, którego myślenie i pisanie – jak pisze jego biograf Gunnar Decker – zepchnęło na ubocze swojej epoki, historia outsidera pełnego obrzydzenia do świata i pogardzającego także sobą. Wilk stepowy kryje w sobie dwie natury: jedną ludzką, drugą wilczą, które muszą się zwalczać ze śmiertelną wrogością.

Szczególnie jednak krytyka cywilizacji europejskiej, a bezpośrednio niemieckiego mieszczaństwa, rozczarowanie Hessego brakiem poczucia winy za wojnę, przemoc i rodzący się narodowy socjalizm, coraz bardziej brutalna polityka wobec Żydów spowodowały, że autor Wilka stepowego stał się z czasem persona non grata we własnej ojczyźnie. Wyjechał do Szwajcarii, a wraz z nim jego książki objęte zakazem dystrybucji w Niemczech.

Fenomen Hermanna Hessego polega jednak na tym, że jego książki znajdują swój szczególny oddźwięk – jak pisze niemiecki wydawca – „zwłaszcza podczas i w następstwie wojny i kryzysu, a zatem w fazach egzystencjalnego niepokoju i poszukiwania nowych dróg”. Być może dotyczy to również Polski, choć jak pisze ten sam wydawca, nasza edycja utworów Hessego należy do najświetniejszych w Europie.

Notkę o książkach przygotował Bronisław Kledzik.